Martijn Tellinga is wellicht nog het beste te omschrijven met de titel ‘geluidskunstenaar’, want ofschoon hij componist is, schiet de klassieke connotatie bij die titel tekort. Simpelweg omdat Tellinga het allemaal net iets anders aanpakt. Zijn stukken worden steevast niet op het concertpodium gespeeld, veelal zijn er geen partituren en de stukken worden ook lang niet altijd door professionele musici uitgevoerd.
Op de recente CD ‘Postitions’ is werk van de laatste jaren bijeen gebracht. Een mooi moment om eens uitgebreid in te zoomen op de bijzondere composities van Tellinga. Belangrijk in zijn werk is het begrip ‘ruimte’. Het speelt letterlijk een rol, Tellinga is kritisch over de plaatsen waar zijn stukken worden uitgevoerd en de opstelling van de instrumenten in de ruimte, maar ook symbolisch speelt het begrip ‘ruimte’ een belangrijk rol. In een recent interview met Danae Bos in Gonzo (Circus) zegt hij hierover: “In mijn composities zitten altijd ruimtelijkheden in de zin van vrijheden. Interpretaties van de partituur, de symbolen of een beeldtaal die gebruikt wordt. Ze zijn niet uitgeschreven in een notenschrift dat van punt tot punt is gedefinieerd, het zijn veeleer ruimtes of gebieden…De aanwijzingen kunnen ook symbolisch zijn, of gerelateerd aan een actie, een akoestische ruimte of aan de hand van fysieke ruimte.â€
In de twee uitvoeringen van ‘Three Modulators’ uit 2011 komen de beide opvattingen samen. De drie trombonisten, respectievelijk de drie bassisten krijgen niet alleen als musici maximale speelruimte, Tellinga werkt hier ook met de fysieke ruimte. Je hoort duidelijk dat de ene musicus dichterbij klinkt dan de ander. In het stuk openbaart het zich in aanzwellende en afzwakkende klanken, als golven in de branding. Bij de versie voor drie trombones doet zich bovendien de associatie met scheepshoorns gelden. In ‘Truth. Excercise for a listener’ krijgen musici de opdracht om de via geluid de locatie te verkennen. Op welke wijze ze dit willen doen, staat vrij. Verder heeft Tellinga bepaald dat opnames alleen gemaakt mogen met draagbare apparatuur en dat het publiek niet mag weten dat er een uitvoering gepland staat. In de uitvoering op deze CD horen we trombonist Rishin Singh en bassist Sam Pettigrew tijdens de Now Now Serie in Sidney, 2012 en natuurlijk het publiek, want dat weet immers van niets. Die rol van het publiek wordt overigens gedurende het stuk, eveneens vanzelfsprekend, steeds kleiner. Tot we alleen de instrumenten nog horen. En ook hier bewegen deze zich duidelijk door de ruimte. ‘Branching into Others, for a large instrumental field’ vinden we hier in een uitvoering van Ensemble Modelo62, in het Muziekgebouw aan ’t IJ. Ook hier speelt de fysieke ruimte een belangrijk rol, terwijl de leden van het ensemble hun klanken laten groeien in duur, dichtheid en dynamiek. Tot het stuk eindigt met één lange, door alle instrumenten gespeelde puls, die langzaam uitdooft.
Het meest bijzondere stuk op de CD is ongetwijfeld ‘Positions, for those involved’. Hier zorgt het publiek voor de uitvoering. Een publiek dat slechts één opdracht meekrijgt: “Bedenk een simpel systeem van luisteren en reactieâ€. De rest is vrij. Tellinga zelf over dit stuk in het eerder genoemde interview: “Ik heb dat werk op best veel plekken op de wereld laten uitvoeren en de uitvoering is erg afhankelijk van waar je bent. In Japan nemen mensen het extreem serieus en zijn ze heel gedoseerd en precies. In Argentinië (waarvan de uitvoering op deze CD terecht kwam, red.) werd het een soort van noise-interpretatie waar mensen met stoelen aan het slepen waren en colablikjes aan het verwringen waren, totaal het tegenovergestelde.â€
Hier past de uitspraak van Joseph Beuys: “Jeder Mensch ist ein Künstlerâ€. Benieuwd hoe andere uitvoeringen van dit stuk klinken. De uitvoering die we hier horen is in ieder geval een prachtig klankkunstwerk. Welllicht een idee voor een volgende CD: meerdere uitvoeringen van ‘Positions, for those involved’ op een rij. Ben Taffijn
via Nieuwe Noten
