Expansão stems from a performance in July 2022 in Porto. This performance was commissioned by Sonoscopia that hosted a residency leading to it. During that period the three musicians explored synergies in their approaches to music-making with electronics, computers, and concrete sound, preparing structures and strategies that would shape the performance. Similarities, intersections, tensions, contrasts, and harmonies between their practices were articulated in exploring the palettes each brought to the field. Expansão is rooted in a recording of this multichannel performance. It fixates and documents aspects of the performance and of the process leading to it. It is also something of a distanced echo, framed by the removed perspective of the musicians in the months since, a period during which several edits and mixes were developed, leading to the expansion of the original performance that is now published.
Jérôme Noetinger is an improviser and composer of electroacoustic music, based in Rives, Isère, France. He is a part of the collective Cellule d’Intervention Metamkine and plays solo or with several other improvisors. www.jeromenoetinger.fr
Pedro Tudela & Miguel Carvalhais have collaborated as @c since 2000. They have released and performed extensively, often collaborating with other artists and collectives in a practice marked by radical experimentalism with computational sound. In 2003 they established Crónica, a label dedicated to experimental music and sound art. at-c.org
Miguel Carvalhais en Pedro Tudela, de mannen achter het Portugese Crónica, vormen sinds 2000 samen ook een duo: @c. De twee zijn vooral bekend door hun installaties, waarvan een paar jaar geleden ook een fraai boek, met de doeltreffende titel ‘Installations’ uitkwam. Uit mijn recensie citeer ik hier nogmaals hun opmerking over dit genre: “an installation a holistic work in the complexity of the relationships it develops with the space, the visitors and the aestetic gaze. It’s location is a starting point, it is a given, but it is not only canvas of framing because it becomes a part of the work.” Gaandeweg zijn de twee nu de muziek van deze installaties aan het uitbrengen. Hierbij dan ook aandacht voor de drie meest recente albums, die natuurlijk verschenen bij Crónica, alle drie als download: ‘Installations: octo _ _ _ _’, ‘Installations: CX LUX’ en ‘Installations: (Re)Verso/Flexo . ‘Octo _ _ _ _’ is een permanente installatie in Esposende, opgezet in 2019 en bestaat uit een ensemble van modules in de duinen, tussen de stad en het strand: “It is a pierce that coexists with a constantly changing environment, a myriad of sounds forming a soundscape to which it also contributes. The piece blends with its surroundings, seeking to integrate with the existing elements, spreading over a wide area so sounds can be perceived from a gamut of perspectives and scales”. In bijna veertig minuten horen we een gevarieerd en rustgevend klanklandschap: de wind, de zee, een geluid dat doet denken aan klokken, bellen en verder wat onbestemde overige geluiden. Klik bovenstaande link bij het album aan en u vindt een kort filmpje van deze boeiende installatie. ‘CX LUX’ was in de zomer van 2017 te zien en te beleven in Porto, als onderdeel van het Alumia programma. Als plek koos @C de Lada lift, in de wijk Ribeira. Het gaat hierbij om iets wat we in Nederland niet tegenkomen: een lift om een lager stadsdeel, in dit geval de rivierzijde van de stad, te verbinden met een hoger gelegen deel, het oude deel van de stad. Een deel dat de laatste jaren sterk veranderd is en voor de oorspronkelijke bevolking niet altijd ten goede. “While working on this piece, we spent time in a neighbourhood that had long been familiar to us but in which neither of us had lived. We met people, explored the meandering streets and researched the radical transformations experienced during the lifetimes of its inhabitants. What we learned led us to create a piece that, much as Ribeira, was continuously transforming, with a daytime sound installation at the upper-level passageway of the lift and a nighttime light installation at the tower’s façade”. Het leidde tot een installatie waarin vooral verdwenen geluiden een plaats kregen. We horen de klokken van kerken die al lang gesloten zijn en de koeienbellen van de veemarkt die vroeger lag waar nu de ingang van de lift bij de rivier is. Dus inderdaad, ook hier weer klokken in dit prachtige en ook wat weemoedige stuk van anderhalf uur! Het is met name de galm van de kerkklokken die hier opvalt, een geluid dat een zekere mystieke spanning geeft aan het stuk. En boeiend hoe op enig moment de geluiden van de kerk- en de koeienklokken in elkaar opgaan.
‘(Re)Verso/Flexo’ was een installatie, in 2018, in het klooster Santa Joanna in Aveiro, nu een museum. Gemaakt in een vijftiende-eeuwse eetkamer, sober, maar rijk gedecoreerd. “We tried to explore the room’s spiritual resonances, working from ideas such as introspection and hierarchy. The installation was developed along with the tabletops, mounting lights, loudspeakers, and mirrors that reflected sounds and light to the tabletops…The sound objects used include readings of numbers, an evocation of the seating assignments carved on the tables, and the numbers of the scriptures read during meals”. Passend bij de setting is dit een bijzonder intieme geluidssculptuur geworden, waarin we het bovenstaande zonder meer terughoren. De basis bestaat uit ondefinieerbare ruis, iets dat een zekere spanning aan het stuk geeft. Het wordt aangevuld met die enigszins vervormde stemmen. Een enigszins mysterieus aandoend geheel creëert @c hier. Ben Taffijn via Nieuwe Noten
Terug naar de elektronica, met een bijzonder project van Jos Smolders: ‘Textuur’. Het eerste album ‘Textuur 1 [numbers 1-9]’ verscheen bij Moving Furniture Records, het tweede, ‘Textuur 2 [ |||| – – – – ]’ en derde, ‘Textuur 3 [Register]’ kwamen uit bij Crónica, waarbij de laatste louter als download. Een bijzonder project waarin Smolders “Investigate(s) processes with which to strip sounds from their original context and slice them into tiny bits. By doing this, sounds are separated from their source and as such severed from what they originally represented”. Smolders borduurt hier door op wat Pierre Schäffer zo’n zeventig jaar geleden reeds deed, maar dan met het knippen en plakken van tape, iets wat we musique concrète zijn gaan noemen. ‘Permutations 1’ op ‘Textuur 1’ is daar direct al een mooi voorbeeld van. Dat was in de tijd van Schäffer een ongelofelijk arbeidsintensief proces en wat dat betreft heeft Smolders het nu wel wat gemakkelijker, maar toch, ook bij hem zal er aardig wat tijd ingekropen zijn. Want beluister deze stukken goed – waarbij liefde voor het experiment wel een voorwaarde is – en je bemerkt dat vrijwel geen snipper geluid langer dan een seconde duurt! Smolders is daarbij wars van alles wat maar enigszins op een melodie lijkt, het gaat hem louter om geluid en de samenhang tussen al die verschillende bronnen. “There are two groups of sound”, Zo legt hij uit over die bronnen: “First there are the collections which consist of samples of the original material. The other group consists of various permutations”. Die brengt hij samen tot een nieuw geheel, noem het gerust een collage. Wat geenszins wil zeggen dat er geen structuur in zit, die is er wel, maar openbaart zich niet altijd op de geijkte wijze. Neem een stuk als ‘Collection B’, op datzelfde eerste album, het begin roept associaties op met een machine, het verdere verloop met het geluid dat we bij videospelletjes vaak tegenkomen, maar er is zeker sprake van harmonie en hier ook van ritme. Wat Smolders ook regelmatig doet, is een soort van volgorde aanbrengen, zo werkt hij zowel in ‘Collection A’, waar het eerste album mee begint, als bij ‘Permutation 3 en 7’ met het uitspreken van getallen. Experimentele muziek dus, waarbij Smolders ons regelmatig op de proef stelt. Bij ‘Permutation 4 en 5’ en ‘Collection D’ zal menig luisteraar die deze muziek niet gewend is, zich dan ook afvragen of dit nog wel ‘muziek’ is. Het antwoord luidt natuurlijk: “ja, ook dit valt onder deze categorie, wen er maar aan!”.
Smolders maakt zijn doelstelling mooi duidelijk in de toelichting bij het tweede album: “This album is part 2 in a series where I investigate processes to strip sounds from their original context and slice them into tiny bits. By doing this, sounds are separated from their source and as such severed from what they originally represented. What’s interesting and challenging for me in the project is to find the crossover area where representation disappears, and the sound becomes an abstraction”. Dit album begint met ‘Collection’, een duistere drone van ruim drie minuten, twee keer kort onderbroken, waarna we in de nodige ‘Permutations’ – nu voorzien van letters, in plaats van cijfers – en nog één ‘Collection’, nummer 2, verder kennismaken met Smolders’ muziekopvattingen. Nu betreft het echter wat langer uitgesponnen klankwerelden, wat dit album iets toegankelijker maakt dan het eerste. Over het algemeen bevat dit tweede deel overigens vrij duistere muziek, met als mooi intermezzo’s het duidelijk door dance beïnvloede ‘Perumtation C’ en ‘G’. Smolders noemt in de toelichting bij dit tweede deel nog een belangrijke inspiratiebron voor deze serie albums: de Yucatan gedichten uit 1971-72 van Carl Andre: “What struck me most about the poems is that the letters and the words seem to sink back into the visual form. Depending on their focus the reader either watches an abstract shape or reads words and letters. I found this very interesting because the (sound of the) human voice, words, meaning and representation often play a significant role in my work. Here a visual artist and one-time poet seemed to work with the same idea from a different perspective”. Een analyse waar Andre, zo blijkt uit een korte correspondentie van Smolders met hem, het overigens totaal oneens is.
Voor het derde deel, bestaande uit ‘Collection’ en verder ‘Permutations’, gebruikte Smolders “the recording of an automated customer distribution system that I encountered in a New York Whole Foods store” als basis. Hij vervolgt: “The voice was not unpleasant, had a certain musicality and rhythm to it. Customers were standing in line, staring at their phone, or actually being on the phone. The voice came from an overhead speaker system and was accompanied by a colourful screen underlining the next register. In a sense it caused me to think of how customers had become cattle, albeit not in a slaughterhouse but as actors in a consumerist trap”. En zo beginnen we met een stem die “Register” uitspreekt, gevolgd door een nummer, maar het zou Smolders niet zijn als dit in de goede volgorde plaatsvindt. En is het eerst nog allemaal prima verstaanbaar, ook dat wordt gaandeweg de ‘Permutations’ steeds lastiger, zo is er in ‘Permulation G’ geen touw meer aan vast te knopen. Wel mooi zoals Smolders hier verderop het ritme een rol laat spelen. Soms ook horen we louter klanken, in ‘Permutation B’ in de vorm van aanzwellende en afnemende klankgolven en in ‘D’ in de vorm van stromende ruis. Ben Taffijn
“Has it ever happened to you while passing by a familiar place that you noticed or heard something for the first time? Something that was always there but because you were not attentive enough it passed unnoticed?” That’s the kind of introduction that triggers anyone devoted to ‘ambient’ (music and) sound. It is also the introduction to X Marks The Spot – an ‘environmental walk’ project in Belfast, Ireland, in which telecommunication boxes emitting an audible drone/hum were tagged between 2013 and 2019. The boxes were not only mapped but their sounds were also recorded and recreated into short compositions that can still be found on the project website.
The project was realized by sound artist Matilde Mereiles, who now used these recorded hums to create the electroacoustic soundscapes on this album Loop. And Again. The hums and drones of the boxes – recorded with contact microphones – merge with ambisonic recordings of their direct environment and with hydrophonic recordings of the river Lagan. The result is a fascinating (and surprisingly musical) mix of pure drone, electronic hums and environmental recordings.
Of the three pieces of this album, the third one has a somewhat different atmosphere than the the first two. Apart from the mentioned ingredients this track also includes trombone improvisations by Tullis Rennie, and recent home recordings of Matilde’s time at ‘Fingal, Bronagh, and Paul’s house close to Cross Parade’ (a street in Belfast).
De elektronische muziek van Marc Behrens kwam hier niet eerder voorbij, dat terwijl deze uit Darmstadt afkomstige componist / musicus toch al bijna een halve eeuw actief is in het veld van de elektronische muziek, met onder andere meer dan veertig albums op zijn naam. Tevens is hij actief met performances, fotografie en video. Onlangs verscheen bij Crónica het tweeluik ‘Clould’ en ‘Aiear’, die eerste als Cd, die tweede louter als download, bij elkaar meer dan anderhalf uur muziek en dus alle reden om deze man ook hier eens aan bod te laten komen. De basis voor dit bijzondere kunstwerk ligt in veldopnames die Behrens maakte op vliegvelden en in vliegtuigen, aangevuld met andere elektronische geluiden.
De titel ‘Clould’ is een samentrekking van ‘Cloud’ en ‘Could’ en verwijst naar de zucht van de mens, door de eeuwen heen om te willen weten wat er boven ons hoofd allemaal afspeelt en om daar, middels vliegen, onderdeel van uit te kunnen maken. Inmiddels kunnen we dat en gaat de discussie al geruime tijd over de vraag of we dat niet te veel doen. Een vraag die Behrens zeker ook bezig zal houden. Tussen 2005 en 2014 maakte hij opnames voorafgaand en tijdens zesendertig vluchten. Dus van het inchecken, bagage controlesystemen en alles wat er tijdens zo’n vlucht aan geluiden klinkt. Het leidde tot vijf delen ‘Clould’ en één deel ‘Aiear’. Bijzonder aan dit werk is dat die veldopnames vrijwel niet te onderscheiden zijn. Behrens verwerkte al die geluiden duidelijk tot een totaal nieuw en bijzonder origineel geheel, met surrealistisch hallucinante kenmerken. We herkennen zonder meer de invloed van musique concrète, maar ook die van noise en industrial. Soms opvallend disruptief, zoals in het tweede deel van ‘Clould’, soms ook heel stemmig, zoals de ruis aan het begin van het derde deel. Opvallend genoeg slaat dit zo rond de derde minuut volledig om, dan overheerst een bijzonder vreemd geluid dat nog het meest wegheeft van de kreten van een gewond dier, al is het daar natuurlijk zeker niet van afkomstig. Het vierde deel valt met name op door de spanning die Behrens in zijn werk legt, de ruis die in dit deel overheerst, wordt op boeiende wijze doorkruist met onverwachte klankuitbarstingen tot een boeiend geheel.
In het vijfde en met ruim een half uur het langste deel, maakt Behrens gebruik van stemopnames, het boekje bevat zelfs een soort van libretto, al valt aan de meeste vocale klanken geen touw vast te knopen. Maar een boeiend en soms opvallend speels klankcollage is dit zonder meer, waarin Behrens op een bijzondere wijze gebruik maakt van deze stemopnames en ze kunstig verweeft met een grote diversiteit aan andere geluiden. Zo ongeveer tien minuten voor het einde zetten we de landing in, te horen aan die typische geluiden en breken we nog even, met wat turbulentie, door de wolken. ‘Aiear’ is te beschouwen als een extra deel, voor hen die niet genoeg hebben aan ‘Cloulds’. Een dubbelalbum was waarschijnlijk iets te veel van het goede. Te downloaden via het ‘name your price’ principe van deze site en dus voor een ieder in uitstekende kwaliteit beschikbaar. We horen hier het vliegtuig de lucht in gaan, te midden van wat ruis en andere spanningsverhogende klanken, terwijl verderop een esoterisch en mystiek aandoend klankpalet overheerst. Ben Taffijn
Op de Bandcamppagina van ‘Écouter les fantômes’ zegt Duplant over zijn werk: “My music is intended to be narrative and fictional. I do the same in my practice of photography (zie de hoezen van deze albums, red.) and writing. I never try to transcribe reality. This doesn’t interest me in any way. What, on the other hand, interests me, fascinates me, is, as in ‘Écouter les fantômes’, to create a sound fiction with the aim of trying to transcribe a phantasmagorical, ancestral and secret universe which has always been fascinated and/or frightened us”. Oude opnames, inclusief ruis en vervorming, dat is wat we horen aan het begin van deze opvallende compositie. Alsof we luisteren naar de geesten, zoals de titel vrij vertaald naar het Nederlands luidt. En ook in deze compositie vermengt Duplant die oude grammofoonopnames, inclusief alle vervormingen met onder andere industriële geluiden, noise – met name aan het einde van het tweede deel – en veldopnames tot een surrealistisch aandoend geheel. Een bijzonder boeiende compositie, volledig rechtdoend aan de titel. Ben Taffijn
Matilde Meireles è una sound artist e ricercatrice musicale, con un focus particolare sui field recordings e un gusto per i progetti che mettono al centro i luoghi nei quali vengono realizzati.
Considera casa il Portogallo tanto quanto l’Irlanda e l’Inghilterra e da poco è tornata per Crónica Records con “Loop. And Again.”, un lavoro che è parte di “X Marks the Spot”, un progetto più ampio in cui il materiale sonoro è servito per mappare i box usati per le telecomunicazioni nella città di Belfast tra il 2013 e il 2019.
“Loop. And Again.” rivisita e reinventa i field recordings utilizzati proprio per quel progetto: Matilde Meireles ci invita ad allargare la nostra percezione delle vibrazioni sonore all’interno di un contesto urbano.
Il disco, tre brani per circa tre quarti d’ora di durata complessivi, comprende registrazioni realizzate con microfoni e sensori elettromagnetici per cogliere tutti i suoni dell’ambiente intorno ai box. Altre registrazioni sono state realizzate sul fiume Lagan, nell’Irlanda del Nord, con l’ausilio di due idrofoni.
A suo modo, nella sua complessità sperimentale, l’ambient di “Loop. And Again.” è un modo altro per conoscere una città su piani più meramente sensoriali, superando il consueto rapporto fra architettura, storia e natura. Sicuramente destinato a una nicchia di ascoltatori, il nuovo album di Matilde Meireles sarà in grado di affascinare senza fatica chiunque abbia familiarità con la musica ambient meno convenzionale. (Piergiuseppe Lippolis)
