Terug naar de elektronica, met een bijzonder project van Jos Smolders: ‘Textuur’. Het eerste album ‘Textuur 1 [numbers 1-9]’ verscheen bij Moving Furniture Records, het tweede, ‘Textuur 2 [ |||| – – – – ]’ en derde, ‘Textuur 3 [Register]’ kwamen uit bij Crónica, waarbij de laatste louter als download. Een bijzonder project waarin Smolders “Investigate(s) processes with which to strip sounds from their original context and slice them into tiny bits. By doing this, sounds are separated from their source and as such severed from what they originally represented”.
Smolders borduurt hier door op wat Pierre Schäffer zo’n zeventig jaar geleden reeds deed, maar dan met het knippen en plakken van tape, iets wat we musique concrète zijn gaan noemen. ‘Permutations 1’ op ‘Textuur 1’ is daar direct al een mooi voorbeeld van. Dat was in de tijd van Schäffer een ongelofelijk arbeidsintensief proces en wat dat betreft heeft Smolders het nu wel wat gemakkelijker, maar toch, ook bij hem zal er aardig wat tijd ingekropen zijn. Want beluister deze stukken goed – waarbij liefde voor het experiment wel een voorwaarde is – en je bemerkt dat vrijwel geen snipper geluid langer dan een seconde duurt! Smolders is daarbij wars van alles wat maar enigszins op een melodie lijkt, het gaat hem louter om geluid en de samenhang tussen al die verschillende bronnen. “There are two groups of sound”, Zo legt hij uit over die bronnen: “First there are the collections which consist of samples of the original material. The other group consists of various permutations”. Die brengt hij samen tot een nieuw geheel, noem het gerust een collage. Wat geenszins wil zeggen dat er geen structuur in zit, die is er wel, maar openbaart zich niet altijd op de geijkte wijze. Neem een stuk als ‘Collection B’, op datzelfde eerste album, het begin roept associaties op met een machine, het verdere verloop met het geluid dat we bij videospelletjes vaak tegenkomen, maar er is zeker sprake van harmonie en hier ook van ritme. Wat Smolders ook regelmatig doet, is een soort van volgorde aanbrengen, zo werkt hij zowel in ‘Collection A’, waar het eerste album mee begint, als bij ‘Permutation 3 en 7’ met het uitspreken van getallen. Experimentele muziek dus, waarbij Smolders ons regelmatig op de proef stelt. Bij ‘Permutation 4 en 5’ en ‘Collection D’ zal menig luisteraar die deze muziek niet gewend is, zich dan ook afvragen of dit nog wel ‘muziek’ is. Het antwoord luidt natuurlijk: “ja, ook dit valt onder deze categorie, wen er maar aan!”.
Smolders maakt zijn doelstelling mooi duidelijk in de toelichting bij het tweede album: “This album is part 2 in a series where I investigate processes to strip sounds from their original context and slice them into tiny bits. By doing this, sounds are separated from their source and as such severed from what they originally represented. What’s interesting and challenging for me in the project is to find the crossover area where representation disappears, and the sound becomes an abstraction”. Dit album begint met ‘Collection’, een duistere drone van ruim drie minuten, twee keer kort onderbroken, waarna we in de nodige ‘Permutations’ – nu voorzien van letters, in plaats van cijfers – en nog één ‘Collection’, nummer 2, verder kennismaken met Smolders’ muziekopvattingen. Nu betreft het echter wat langer uitgesponnen klankwerelden, wat dit album iets toegankelijker maakt dan het eerste. Over het algemeen bevat dit tweede deel overigens vrij duistere muziek, met als mooi intermezzo’s het duidelijk door dance beïnvloede ‘Perumtation C’ en ‘G’. Smolders noemt in de toelichting bij dit tweede deel nog een belangrijke inspiratiebron voor deze serie albums: de Yucatan gedichten uit 1971-72 van Carl Andre: “What struck me most about the poems is that the letters and the words seem to sink back into the visual form. Depending on their focus the reader either watches an abstract shape or reads words and letters. I found this very interesting because the (sound of the) human voice, words, meaning and representation often play a significant role in my work. Here a visual artist and one-time poet seemed to work with the same idea from a different perspective”. Een analyse waar Andre, zo blijkt uit een korte correspondentie van Smolders met hem, het overigens totaal oneens is.
Voor het derde deel, bestaande uit ‘Collection’ en verder ‘Permutations’, gebruikte Smolders “the recording of an automated customer distribution system that I encountered in a New York Whole Foods store” als basis. Hij vervolgt: “The voice was not unpleasant, had a certain musicality and rhythm to it. Customers were standing in line, staring at their phone, or actually being on the phone. The voice came from an overhead speaker system and was accompanied by a colourful screen underlining the next register. In a sense it caused me to think of how customers had become cattle, albeit not in a slaughterhouse but as actors in a consumerist trap”. En zo beginnen we met een stem die “Register” uitspreekt, gevolgd door een nummer, maar het zou Smolders niet zijn als dit in de goede volgorde plaatsvindt. En is het eerst nog allemaal prima verstaanbaar, ook dat wordt gaandeweg de ‘Permutations’ steeds lastiger, zo is er in ‘Permulation G’ geen touw meer aan vast te knopen. Wel mooi zoals Smolders hier verderop het ritme een rol laat spelen. Soms ook horen we louter klanken, in ‘Permutation B’ in de vorm van aanzwellende en afnemende klankgolven en in ‘D’ in de vorm van stromende ruis. Ben Taffijn
via Nieuwe Noten
